Βινύλιο, το διαχρονικό «μαύρο φετίχ»
Της Γιωτας Συκκα
Ο ι παλιότεροι μεγαλώσαμε με το βινύλιο. Τα σημερινά παιδιά δεν ξέρουν καν τι είναι. Γνωρίζουν, όμως, με κάθε λεπτομέρεια πώς να βάλουν στο cd player το cd και το dvd στο αντίστοιχο μηχάνημα. Η όψη και μόνο του πικάπ με τον μαύρο δίσκο, στα μάτια ενός οκτάχρονου, μοιάζει με απαρχαιωμένο παιχνίδι. Οσο για τις λέξεις βραχίονας, κεφαλή, βελόνα και πλατό, ηχούν ίδιες με τα κινέζικα. Συνεπώς, εκείνες οι συζητήσεις και τα σχόλια για το «ποια πλευρά σού αρέσει;» είναι εντελώς ξεχασμένες, όπως είναι για τους περισσότερους οι ωραίοι γυαλιστεροί δίσκοι. Στο κάτω κάτω, τώρα έχουμε cd, και μιλάμε για track.
Είναι αλήθεια ότι το βινύλιο έγινε πολύ γρήγορα και βίαια παρελθόν, να όμως που όλα δείχνουν πως έχει και μέλλον. Ακόμη και στη δική μας εγχώρια βιοτεχνία. Γιατί, αλλιώς, πώς να εξηγηθεί αυτό το ενδιαφέρον φέτος με τα δεκάιντσα, που ήταν η πρώτη μορφή LP σε όλο τον κόσμο, αλλά και τις εκδόσεις σε βινύλιο καινούργιων παραγωγών, όπως ο τελευταίος δίσκος του Νίκου Παπάζογλου και του Σωκράτη Μάλαμα. Το ευχάριστο ξάφνιασμα του «Σταυρού του Νότου» του Θάνου Μικρούτσικου σε αυτό το καλόγουστο πλούσιο κουτί, αλλά και η επανέκδοση των «Τραγουδιών της αμαρτίας» του Μάνου Χατζιδάκι σε 1.000 αντίτυπα βαρύ βινύλιο, από τα οποία τα 230 κομμάτια εξαφανίστηκαν σε 15 ημέρες. Μέσα σε όλα αυτά, να και η επανέκδοση του «Αξιον Εστί» του Μίκη Θεοδωράκη, ένα πλήθος κινηματογραφικού υλικού της Αλίκης Βουγιουκλάκη, του Παπαμιχαήλ, του Κούρκουλου, συλλογές με τραγούδια που είπε η Ρένα Βλαχοπούλου, αλλά και δίσκοι 10 ιντσών με τέσσερα από τα δημοφιλέστερα γκρουπ της δεκαετίας του '60: Τhe Forminx, The Idols, The Charms, Tammy and the Sounds. Αν οι τελευταίοι είναι πολύ ποπ για τα γούστα σας, υπάρχουν και πιο σκληρά: Παύλος Σιδηρόπουλος, Μουσικές Ταξιαρχίες, Σώκρατες, Δημήτρης Πουλικάκος.
Ηδη η Μinos-ΕΜΙ, η Lyra, η MBI και ο «Σείριος» έκαναν την αρχή, και όπως φαίνεται θα ακολουθήσουν κι άλλοι, αφού το ενδιαφέρον για το βινύλιο έχει αναζωπυρωθεί την τελευταία τριετία. Μην ξεχνάμε, βέβαια, και τους φανατικούς του ραπ, που ποτέ δεν το περιφρόνησαν το «μαύρο φετίχ» (όπως τα παιδιά από το Πέραμα) ενώ στο κέντρο της Αθήνας κάποιοι μερακλήδες συλλέκτες κάνουν τις δικές τους παραγωγές. Ενας από αυτούς, ο Σπύρος Χιώτης, ιδιοκτήτης του δισκοπωλείου «Μικρός ερωτικός» και μανιώδης θαυμαστής της μουσικής Ελλάδας του '60.
Λόγοι αγάπης
Δεν είναι δική μας πρωτοτυπία. Στο εξωτερικό το ενδιαφέρον εκδηλώθηκε νωρίτερα. Στην Αγγλία, για παράδειγμα, την περασμένη χρονιά παρατηρήθηκε αύξηση στο βινύλιο κατά 87,3% σε σχέση με το 2004. Αυτό, όπως λέει στην «Κ» ο παραγωγός Νίκος Τριβουλίδης και εκπρόσωπος του «Σείριου», «σε αριθμούς σημαίνει: 1.004.000 δίσκους βινυλίου και η μεγαλύτερη ετήσια αύξηση από το 1998 έως σήμερα». Υπάρχει ενδιαφέρον και στην Ελλάδα, επισημαίνει ο Βασίλης Κωνσταντουλάκης, διευθυντής μάρκετινγκ της Minos- EMI, ενώ ο Πάνος Μαραβέλιας από το τιμόνι της «Λύρας» μάς προσγειώνει: «Είναι μια αύξηση που δεν πρόκειται ποτέ να κάνει το βινύλιο κυρίαρχο format. Απλώς θα είναι συμπληρωματικό του cd».
Ποιοι είναι οι αγοραστές; «Υπάρχουν οι 40-50άρηδες που τα αγοράζουν για συναισθηματικούς λόγους. Περισσότερο ως συλλεκτικό αντικείμενο παρά για να ακούσουν το προϊόν», λέει ο Πέτρος Δραγουμάνος, δημιουργός του cd-rom «Οδηγός της Ελληνικής Δισκογραφίας». «Οι εταιρείες με αυτόν τον τρόπο προκαλούν πάλι το αγοραστικό ενδιαφέρον του κοινού. Υπάρχει και ένα σχετικό κέρδος από τις πωλήσεις 1.000 αντιτύπων βινυλίου, αφού δεν έχουν έξοδα παρά μόνον αυτά της κατασκευής. Οι ηχογραφήσεις είναι παλιές και έτσι με ένα συλλεκτικό αντικείμενο, που είναι δηλαδή το βινύλιο, τονώνουν την εικόνα της εταιρείας και μαζί κερδίζουν από το προϊόν. Το κόλπο λοιπόν είναι το κέρδος». Το αντίθετο υποστηρίζει ο Π. Μαραβέλιας: «Οι εκδόσεις αυτές γίνονται από όσους έχουμε το βινύλιο στην καρδιά μας», αλλά και ο Β. Κωνσταντουλάκης: «Ασχολούμαστε με αυτό όσοι το αγαπήσαμε και το δουλέψαμε».
Αγοραστές είναι όλοι εκείνοι που η εφηβεία τους ταυτίστηκε με το βινύλιο, όπως λέει ο διευθυντής της «Λύρα», ή ένα πιο ανήσυχο κοινό το οποίο αναζητά το διαφορετικό. «Υπάρχουν καταστήματα που εξειδικεύονται στην πώληση δίσκων βινυλίου και απευθύνονται σε ένα κοινό 40άρηδων, αλλά και ένα άλλο πιο εξεζητημένο που στρέφεται στην κλασική και την τζαζ. Εμείς δουλεύουμε το υλικό αυτό και μέσα από εναλλακτικά σημεία πώλησης, τα βιβλιοπωλεία».
Από σαράντα κύματα το cd
Είναι αλήθεια ότι το cd, αν και νεότερο σε ηλικία, έχει περάσει από σαράντα κύματα. Εχει δοξαστεί, αλλά και απαξιωθεί ακόμη και από τις ίδιες τις εταιρείες, που επέτρεψαν να γίνει συνοδευτικό προϊόν διαφόρων εντύπων, εμπόρευμα στα ράφια των σούπερ μάρκετ, να χάσει δηλαδή τον σεβασμό του αγοραστή, ο οποίος πια μπορεί να το προμηθευτεί οπουδήποτε, χωρίς να το αγοράσει. Ο ψηφιακός δίσκος ευτέλισε το προϊόν αλλά και «πειρατεύτηκε» εύκολα, εν αντιθέσει με το βινύλιο που είχε να ανταγωνιστεί μεν την κασέτα αλλά όχι σε τέτοια ποσοστά.
Δεν είναι, όμως, μόνο 40άρηδες οι ενδιαφερόμενοι. Υπάρχουν και αρκετοί 25άρηδες, οι οποίοι ψάχνουν μετά μανίας δίσκους βινυλίου ροκ ή ραπ μουσικής στο Ιντερνετ ή σε συγκεκριμένα σημεία πώλησης των συλλεκτών. «Είναι τα παιδιά που αναζητούν το διαφορετικό, τα οποία έμαθαν να ακούν τον δίσκο κι όχι το μεμονωμένο track. Οι Φραντς Φέρντιναντ είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα διότι πούλησαν πάρα πολλά βινύλια παγκοσμίως. Το ίδιο και οι Λίμπερτινς». Η εποχή, βέβαια, που συγκρίναμε την καλύτερη πλευρά πέρασε. «Τώρα μιλάμε για τρακς. Σήμερα ένα tracks μπορεί να σπρώξει ολόκληρο cd στην αγορά, γιατί έχει τηλεοπτικοποιηθεί η παραγωγή και η νοοτροπία, πράγμα που στο βινύλιο ήταν δύσκολο. Γι' αυτό στα 12 κομμάτια είχαμε 8 καλά».
Στην απαξίωση του ψηφιακού δίσκου, λέει ο Ν. Τριβουλίδης, βοήθησε και μια άλλη νοοτροπία. Οτι τη δεκαετία του '80-'90 απαξιώσαμε τον συνθέτη και ρίξαμε το βάρος στον τραγουδιστή και το εξαργυρώσαμε στα τέλη της δεκαετίας του '90 με την αρχή των τάλεντ σόου κ.λπ. Μια παγκόσμια κίνηση, όπου ο τραγουδιστής γίνεται αναλώσιμος».
Μικρό κόστος κατασκευής
Στο τοπίο που δημιουργείται, η βιομηχανία αφήνει το βινύλιο να αναπνεύσει. Στη χώρα μας βεβαίως δεν έχουμε εργοστάσια κοπής. Η Columbia με ιστορία από το 1929 στη Ριζούπολη, όπου δημιουργήθηκε το εργοστάσιο παραγωγής δίσκων, έχει να δουλέψει από το 1991 οπότε έβαλε οριστικά λουκέτο. Ετσι, οι εταιρείες μας τυπώνουν στην Αγγλία, στην Τσεχία και λιγότερες στον Καναδά τα 500 ή 1.000 κομμάτια που επιλέγουν για μια κυκλοφορία.
Στην Αμερική, πολλές ανεξάρτητες παραγωγές τυπώνονται κατευθείαν και μόνο σε βινύλιο. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, είναι φτηνότερο. «Στον Καναδά η Αcme Vinyl τυπώνει ένα πακέτο 300 βινυλίων προς 1,045 δολάριο, που σε ευρώ αντιστοιχεί σε 0,90 περίπου. Είναι σχεδόν η ίδια τιμή με τα cd. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στις μικρές εταιρείες που έχουν αυτό το πάθος και πιο ψαγμένο κοινό να τυπώνουν σε βινύλιο», λέει ο Νίκος Τριβουλίδης.
«Το ελληνικό ενδιαφέρον γύρω από το βινύλιο ξεκίνησε δειλά πριν από τρία - τέσσερα χρόνια, υποστηρίζει ο Βασίλης Κωνσταντουλάκης της Μinos-ΕΜΙ», όταν μαζί με τον Πέτρο Παράσχη, τον Γιώργο Τσάμπρα και κάποιους άλλους «κάναμε τις πρώτες προσπάθειες. Το «Χαμόγελο της Τζοκόντας» του Χατζιδάκι σε 3.500 κομμάτια αγκαλιάστηκε με επιτυχία. Σήμερα έχει εξαντληθεί και το τελευταίο βινύλιο. Η έκδοση της «Μικράς Ασίας» του Απόστολου Καλδάρα ήταν ακόμη ένα βήμα στην ιδέα της επανακυκλοφορίας των μεγάλων άλμπουμ, όπως και το «Αξιον Εστί» που βγήκε το περασμένο καλοκαίρι. Ο «Σταυρός του Νότου», το «Ρεφλέξιον» από τους Ρέινινγκ Πλέζουρ αλλά και πολλά κινηματογραφικά άλμπουμ. Σε λίγο καιρό στα ράφια των δισκοπωλείων (όχι όλων) θα δούμε τον «Ερωτόκριτο» με τον Νίκο Ξυλούρη αλλά και υλικό από τον χώρο της ελληνικής ροκ: Μουσικές Ταξιαρχίες, Παύλος Σιδηρόπουλος, τα δύο άλμπουμ των Σώκρατες στη Minos, του Δημήτρη Πουλικάκου, του Λάκη με τα ψηλά ρεβέρ (Παπαδόπουλου), κάποια έργα του Μάνου Χατζιδάκι κ.ά. Μια εταιρεία πολυεθνικής αντίληψης δεν τη συμφέρει να βγάλει 500 κομμάτια. Ο «Σταυρός του Νότου», για παράδειγμα, μας κόστισε αρκετά γιατί ήταν πλούσια έκδοση και, παρότι από τα 500 αντίτυπα πουλήθηκαν τα 400, κέρδος δεν υπάρχει. Οι λόγοι λοιπόν της έκδοσης βινυλίων είναι καθαρά καλλιτεχνικοί».
Το βινύλιο δεν είναι κίνηση που θα αλλάξει τα οικονομικά δεδομένα μιας εταιρείας, προσθέτει και ο Πάνος Μαραβέλιας: «Είναι ένα συμπληρωματικό μάρκετινγκ. Ο,τι και να γίνει ωστόσο στο μέλλον, νομίζω πως πρέπει να υπάρχει έστω και σε περιορισμένο χώρο».
Το έσωσαν οι d.j.
«Η νοσταλγία και οι d.j. έσωσαν το βινύλιο», λέει κατηγορηματικά ο μουσικός παραγωγός Νίκος Τριβουλίδης. Στα κλαμπ εξακολουθούν να το χρησιμοποιούν. Ενα ζήτημα όμως που κάνει επίκαιρο το θέμα της αναβίωσης του βινυλίου είναι ο προσδόκιμος όρος ζωής του cd. Ενας ψηφιακός δίσκος υπολογίζεται ότι έχει όριο ζωής γύρω στα 20 χρόνια. Δεν έχουμε φτάσει ακόμη στο τέλος αυτού του χρόνου για να δούμε την αντοχή του. Ωστόσο, αυτές εμφανίζονται να είναι οι προδιαγραφές του, όπως υποστηρίζουν οι βινυλιάδες». Για πολλούς τίθεται και θέμα ποιότητας. «Η ποιότητα βέβαια δεν είναι ένα μετρήσιμο πράγμα, αλλά ζήτημα αισθητικής. Υπάρχουν ψηφιακά μέσα που πλησιάζουν την ποιότητα του βινυλίου για παράδειγμα το dvd audio. Η πιστότητα στον ήχο δεν είναι μια κλίμακα για να μετρήσεις, είναι θέμα αισθητικής. Δεν είμαι χαϊφιντελάς, όμως νομίζω πως το βινύλιο έχει μεγαλύτερη αμεσότητα. Ακούς την κιθάρα διαφορετικά».